Ομιλία Γενικού Διευθυντή Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 7ο συνέδριο ΕΕΔΣΑ: “Επιτάχυνση της κυκλικής οικονομίας – κίνδυνοι και προκλήσεις”, 28/9/2022
Αξιότιμε κ. Πρόεδρε, ευχαριστούμε θερμά για την πρόσκληση, είναι χαρά μας να συμμετέχουμε για ακόμη μια χρονιά στο συνέδριο της ΕΕΔΣΑ.
Η περίοδος που διανύουμε είναι ακόμη μια ιδιαίτερη περίοδος. Μετα την οικονομική κρίση και την ύφεση, μετα την πανδημία που μας ταλαιπώρησε σε όλα τα επίπεδα, σήμερα βιώνουμε μια πραγματικότητα που ανατρέπει σχεδιασμούς ακόμα και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, πολλώ δε μάλλον σε εθνικό εννοείται και επιχειρηματικό αλλά και προσωπικό. Κίνδυνοι που αναδύονται υπάρχουν αρκετοί, από την απώλεια ζωής και βασικών αγαθών όπως στέγη και ασφάλεια μέχρι την ενεργειακή κρίση και ανασφάλεια αλλά και κίνδυνοι οπισθοδρόμησης σε αναγκαίες τομές ως αποτέλεσμα φόβου και εσωστρέφειας.
Η κυκλική οικονομία δεν πρέπει να ενταχθεί σε αυτό το πλαίσιο και η πορεία αντί να φρενάρει πρέπει να επιταχυνθεί. Υπάρχουν τρείς λόγοι για αυτό. Η μετάβαση σε κυκλική οικονομία είναι:
1) Αναγκαία. Γνωρίζουμε σίγουρα όλοι σε αυτή την αίθουσα τουλάχιστον ότι το γραμμικό μοντέλο είναι μη βιώσιμο σε βάθος χρόνου σε όρους ανάλωσης φυσικών πόρων
2) Απαραίτητη: για την μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. 2/3 των παγκόσμιων εκπομπών σχετίζονται με διαχείριση υλικών – ουσιαστικά κ κυκλική οικονομία είναι μια από τις προϋποθέσεις αν θέλουμε – και πρέπει – να παραμείνουμε στον στόχο για την αύξηση του 1,5οC της μέσης θερμοκρασίας και
3) Ενέχει επιχειρηματική αξία. Από το βασικό στάδιο της παραγωγής και άρα διαχείρισης λιγότερων αποβλήτων, της εξοικονόμησης πόρων, μέχρι το πιο προχωρημένο της διείσδυσης σε νέες αγορές με νέα προϊόντα και υπηρεσίες.
Παρά ταύτα δεν προχωρά στον βαθμό που θα έπρεπε και όχι μόνο στην χώρα.
Στο εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα βήματα, αλλά και την ανάγκη επιτάχυνσης του βηματισμού – την ανάγκη να τρέξουμε – για την κάλυψη δομικών κενών και αδυναμιών που ακόμη μας ταλαιπωρούν.
Προφανώς αναφέρομαι σε θέματα διάθεση αποβλήτων, υποδομών και παλιών παθογενειών που ακόμη δεν έχουν τελειώσει.
Και αφού η ενότητά μας είναι το θεσμικό πλαίσιο επιτρέψτε μου να θέσω τα τρία πρώτα ζητούμενα:
1) Τέλος ταφής. Πρέπει να εφαρμοστεί όπως έχει ψηφιστεί, κατ’ ελάχιστον. Χωρίς αλλαγές, χωρίς καθυστερήσεις – το ίδιο συνιστά και η πρόσφατη έκθεση της Ε.Ε. για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής επίδοσης της χώρας. Αν δεν καταστεί ακριβότερη η ταφή της επεξεργασίας πάντα θα υπάρχει μια κλεφτή ματιά προς την απόθεση, αντί της ορθής λύσης που είναι η επεξεργασία
2) Περιφερειακά σχέδια. Ολοκλήρωση και υλοποίηση το συντομότερο σε ευθυγράμμιση με τον ΕΣΔΑ – Σύμφωνα με την ίδια έκθεση πολλά φαίνεται ότι ακόμη εκκρεμούν.
3) Ανακύκλωση συσκευασιών: διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς για την σωστή οργάνωση και λειτουργία του συστήματος εγγυοδοσίας
Ρυθμίσεις όπως οι παραπάνω, αλλά και το θεσμικό πλαίσιο εν γένει, αποτελούν μια αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την μετάβαση στην κυκλική οικονομία.
Όπως σταθερά υποστηρίζουμε από το 2016, που εκπονήσαμε ως ΒΙΑΝ την πρωτη μελέτη για την Κ.Ο. στην χώρα, και σε κάθε ευκαιρία (εθνική στρατηγική, Οδικό χαρτη, Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων) η κυκλική οικονομία – όπως κάθε οικονομία – χρειάζεται ζήτηση η οποία θα κινητοποιήσει και την προσφορά προιόντων και υπηρεσιών.
Για να εξυπηρετήσουμε λοιπόν αυτή την ζήτηση – αυτή θα κάνει την διαφορά ας μην γελιόμαστε -θεωρούμε απαραίτητες δράσεις σε 3 άξονες:
- Πράσινες προμήθειες : Να εφαρμοστεί σε μεγάλη έκταση το σχέδιο δράσης για τις ΠΔΣ, να δοθεί προτεραιότητα στη δημιουργία πλαισίου παρακολούθησης και να διευρυνθούν τα υποχρεωτικά πράσινα κριτήρια και σε άλλες κατηγορίες ΠΔΣ – το προβλέπει και ο Οδικός χάρτης. Παράδειγμα ο «Σχεδιασμός Οδοποιίας, Κατασκευή, Αποκατάσταση, Συντήρηση νέου και υφιστάμενου δικτύου και έργα Υποδομών/Πολιτικού Μηχανικού, ώστε αν εμπλακούν στις ΠΔΣ κατηγορίες δημοσίων έργων και κατασκευών.
- Προδιαγραφές : στην κυκλική οικονομία δεν υπάρχει όρος δευτερογενή απόβλητα, είναι δευτερογενή υλικά και τα υλικά πρέπει να έχουν προδιαγραφές και ποιότητες. Γιατί με αυτές τις προδιαγραφές δομούνται πλάνα επενδύσεων, πλάνα παραγωγής, αξιοποίησης κλπ. Οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν είναι σε αρκετές περιπτώσεις υψηλού αρχικού κεφαλαίου και άρα υψηλού επιχειρηματικού ρίσκου οπότε το θέμα προδιαγραφές είναι σημαντικό. Ήδη ο ΟΧ προβλέπει ξεχωριστή δράση για αυτό (Α.11 με χρόνο υλοποίησης το 2022: Προτυποποίηση διεργασιών επεξεργασίας και προετοιμασίας για ανακύκλωση αποβλήτων), ενώ στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE για την ΚΟ υλοποιείται σχετική δράση υπό το συντονισμό του ΕΛΟΤ για την ανάπτυξη και αξιοποίηση προτύπων για δευτερογενή υλικά, στην οποία μάλιστα συμβάλλαμε και εμείς με προτάσεις για πρότυπα που θα έπρεπε να ενσωματωθούν κατά προτεραιότητα στη νομοθεσία.
- Έλεγχο της αγοράς. Σε μια νέα ή έστω αναπτυσσόμενη αγορά οι ανάγκες διασφάλισης της ανταγωνιστικότητας αυτών που προχωρούν παίρνοντας το ρίσκο της πρωτοπορίας από αθέμιτο ανταγωνισμό είναι αυξημένες. Το ευρύτερο ζήτημα των περιβαλλοντικών ελέγχων αφορά και στην αγορά της κυκλικής οικονομίας και πρέπει να λυθεί άμεσα με το μητρώο που εκκρεμεί από την εποχή του ν.4014. (να ολοκληρωθεί η δευτερογενής νομοθεσία και να ξεκινήσει άμεσα η λειτουργία τους).
Τέλος, ένα κυρίαρχο ζήτημα είναι η ενημέρωση όλων μας και η μεταστροφή καταναλωτικών συνηθειών και επιλογών. Χωρίς την κρίσιμη μάζα καταναλωτών δεν μεταστρέφεται η αγορά. Απαιτείται συντονισμός, σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προς νέες καταναλωτικές επιλογές που δεν έχουν ως μόνο κριτήριο την τιμή. Προβλέπεται στον Οδικό Χάρτη, και μάλιστα από το 2021 με ορίζοντα το 2025 . θα έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει η υλοποίηση της και σε αυτήν θα συνδράμουμε όλοι.
Ήδη δώσαμε τον τόνο των προτεραιοτήτων θα τα δούμε και στην συνέχεια. Κινητοποίηση χρειάζεται, όχι άλλες ρυθμίσεις.
Ευχαριστούμε και πάλι για την πρόσκληση,
Προτάσεις ΒΙΑΝ:
1. Εφαρμογή τέλους ταφής και επαναξιολόγηση του πέρα από την κλειδωμένη αύξηση του Νόμου, ώστε να διασφαλίζει ότι η ταφή είναι μακράν ακριβότερη και όχι η φθηνότερη επιλογή.
2. Άμεση κινητοποίηση για την δράση Κ5 για ευαισθητοποίηση/ενημέρωση – τα οφέλη και το ρίσκο της αδράνειας
3. Προτεραιοποίηση δράσεων οδικού χάρτη εθνικού χαρακτήρα (εθνική στρατηγική για σπατάλη τροφίμων και βιομηχανική συμβίωση είναι τρανταχτά παραδείγματα)
4. Λειτουργία μητρώου περιβαλλοντικών ελεγκτών
5. Αξιοποίηση από ΥΠΕΝ του scorecard 46 δεικτών που έχει συγκεντρώσει το BIAN και είναι άμεσα διαθέσιμοι για να καλύψουν την δράση Ο. 2 (σύσταση Παρατηρητηρίου) και Ο.5 (διαμόρφωση δεικτών) του ΟΧ και της εθνικής στρατηγικής για παρατηρητηριο monitoring – δεν μπορούμε να βελτιώσουμε ότι δεν μετραμε.
